زایلین

زایلین چیست؟

زایلین (دی متیل بنزن)، یکی از سه ایزومر ساختاری دی متیل بنزن است. این می تواند به صورت یک ساختار ترکیبی نیز مشاهده شود که در حقیقت، همان تعریف ایزومر می باشد. در هر ساختار ایزومری، یک حلقه بنزنی در وسط قرار دارد و دو استخلاف گروه متیل در جایگاه مختلف متا، اورتو و پارا در مولکول قرار می گیرند. به همین دلیل، خواص متفاوتی را برای هر یک از ساختار ایزومری زایلین مشاهده می کنیم.

زایلین و تمام ایزومرهای آن، مایعی بی رنگ و اشتعال پذیر است. برخی از مدل های ایزومرها کاربردهای زیاد و گسترده ای در صنایع دارند.

ایزومرهای زایلین

نام های ایزومری ترکیب زایلین به صورت زیر معرفی می شود:

همانطور که در قسمت فوق به آن اشاره شد، زایلین به سه ساختار عمده وجود دارد. ایزومرها می توانند در حالت اورتو، متا و پارا به یکدیگر تبدیل شوند. حلقه بنزنی در تمام آنها مشترک است. استخلاف ها در حقیقت، دو گروه متیل هستند.

ایزومر اورتو-زایلین در سیستم نامگذاری آیوپاک با نام ۱و۲-دی متیل بنزن شناخته می شود؛ ایزومر متا-زایلین، ۱و۳-دی متیل بنزن نام دارد و برای ایزومر پارا-زایلین، نام آیوپاک ۱و۴-دی متیل بنزن ارائه شده است.

از میان سه ساختار فوق برای زایلین، پارا-زایلین، بسیار در صنایع مورد توجه قرار دارد چرا که می توان از اکسید کردن آن، ترکیب شیمیایی اسید ترفتالیک را به دست آورد.

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی

ویژگی یا خصوصیت	توضیحات
نام آیوپاک	دی متیل بنزن (به صورت سه ایزومر)
نام های متداول	زایلین
CAS Number	اورتو-زایلین   ۹۵-۴۷-۶ متا-زایلین   ۱۰۸-۳۸-۳ پارا-زایلین   ۱۰۶-۴۲-۳ زایلین   ۱۳۳۰-۲۰-۷
فرمول شیمیایی	C8H10
جرم مولی	۱۰۶٫۱۶ گرم بر مول
خصوصیات ظاهری	مایع بی رنگ – اشتعال پذیر
دانسیته (گرم بر میلی لیتر) فاز مایع	اورتو-زایلین   ۰٫۸۸ متا-زایلین   ۰٫۸۶ پارا-زایلین  ۰٫۸۶ زایلین   ۰٫۸۶۴
نقطه ذوب	۲۵- درجه سانتی گراد برای اورتو-زایلین ۴۸ – درجه سانتی گراد برای متا-زایلین ۱۳ درجه سانتی گراد برای پارا-زایلین ۴۷٫۴ – درجه سانتی گراد برای زایلین
نقطه جوش	۱۴۴ درجه سانتی گراد برای اورتو-زایلین ۱۳۹  درجه سانتی گراد برای متا-زایلین ۱۳۸ درجه سانتی گراد برای پارا-زایلین ۱۳۸٫۵  درجه سانتی گراد برای زایلین
حلالیت در آب	نامحلول
حلالیت در سایر مواد	محلول در حلال های غیر قطبی مانند هیدروکربن های آروماتیک
فلش پوینت (در ظرف درب بسته)	۱۷ درجه سانتی گراد برای اورتو-زایلین ۲۵  درجه سانتی گراد برای متا-زایلین ۲۵ درجه سانتی گراد برای پارا-زایلین ۳۰ درجه سانتی گراد برای زایلین
ترکیبات مشابه با زایلین	تولوئن – مسیتیلن – بنزن – اتیلن بنزن – زایلنول – انواع فنول

 

کاربردها

P-Xylene یا پارا-زایلین، ماده اولیه اصلی برای تولید و سنتز ترفتالات ها نظیر اسید ترفتالیک و دی متیل ترفتالات است. هر دو مونومر، در تولید بطری های پلاستیکی پلی اتیلن ترفتالات (PET) و لباس پلی استر مورد استفاده قرار می گیرند. ۹۸٪ از تولید پارا-زایلین و نیمی از کل زایلین های تولید شده در تولید این محصولات مصرف می شوند. O-Xylene یا اورتو-زایلین، ماده اولیه مهم برای تولید انیدرید فتالیک است. تقاضا برای اسید ایزوفتالیک نسبتاً متوسط است، بنابراین به ندرت، مشتریان به دنبال خرید ایزومر متا-زایلین m-xylene هستند. در صنعت معمولاً سعی می شود ایزومرهای اورتو و پارا تولید شود.

 

۱-کابرد زایلین به عنوان حلال در برنامه های صنعتی

• زایلن به عنوان یک حلال آلی آروماتیک در صنایع استفاده می شود. در این کاربردها، مخلوطی از ایزومرها، اغلب به آن زایلین یا زایلول گفته می شود، مصرف می شوند. حلال زایلین اغلب حاوی درصد کمی از اتیل بنزن است.
• مانند ایزومرهای مجزا، زایلین، مخلوطی بی رنگ با بوی شیرین و بسیار اشتعال پذیر است.
• یکی از مهمترین کاربردهای زایلین شامل صنایع چاپ، لاستیک و چرم می باشد. زایلین یک عنصر مشترک در تولید جوهر، لاستیک و چسب است.
• در نازک شدن لایه رنگ ها و لاک ها روی سطوح، می توان محل تولوئن را با زایلین که آهسته تر خشک می شود جایگزین کرد.
• به طور مشابه، این ماده تمیز کننده برای پانل های فلزی، سیلیکونی و … است.
• در دندانپزشکی از زایلن برای تهیه محلول ها استفاده می شود؛ ماده ای که برای اندودنتیکس (درمان کانال ریشه) استفاده می شود.
• در صنعت نفت، زایلن نیز یک جزء پرمصرف از حلال های پارافین است که در هنگام گرفتگی لوله با واکس پارافین استفاده می شود.

 

۲-کاربردهای زایلین در آزمایشگاه

• در بافت شناسی، زایلن پرکاربردترین ماده پاک کننده است.
• زایلن برای از بین بردن پارافین از اسلایدهای میکروسکوپ خشک قبل از رنگ آمیزی استفاده می شود. پس از رنگ آمیزی، اسلایدهای میکروسکوپ قبل از استفاده با روکش، در زایلن قرار می گیرند.
• مطالعات تحقیقاتی برای رفتار هیدروکربن ها و حلال ها با استفاده از انواع ایزومرهای زایلین در آزمایشگاه انجام می گیرد.

 

۳-پیش ساز و مواد اولیه برای سنتز سایر ترکیبات

اگرچه زایلین برای تولید ترفتالات اسید بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد، ایزومرهای زایلین پیشرو در سنتز سایر ترکیبات شیمیایی نیز هستند. به عنوان مثال، کلردار کردن هر دو گروه متیل، بیس (کلرومتیل) بنزن را تولید می کند. برم دار کردن زایلین، ترکیبی را تولید می کند که در جنگ جهانی اول یک عامل گاز اشک آور بوده است.

 

روش تولید

زایلن ها طی فرآیند متیلاسیون تولوئن و بنزن تولید می شوند. زایلن تولید شده در گرید تجاری یا آزمایشگاهی معمولاً حاوی ۴۰-۶۵٪ از متا-زایلین و تا ۲۰٪ هر یک از اورتو-زایلین o-xylene ، پارا-زایلین p-xylene و اتیل بنزن است. نسبت ایزومرها را می توان از طریق فرآیند ترانس آلکلیلاسیون زایلن با خودش یا تری متیل بنزن به سمت تولید پارا-زایلین، بسیار ارزشمند، تغییر داد. این تبدیل ها در حضور زئولیت ها به عنوان کاتالیزگر انجام می شوند.

 

فروش زایلین

فروش زایلین آن به صورت بشکه و فله صورت می گیرد. برای خرید با کارشناسان فروش صدرا شیمی تماس حاصل بفرمایید.

• صادرکنندگان برتر اورتو-زایلین شامل سنگاپور (۱۶۹ میلیون دلار)، هند (۱۱۱ میلیون دلار)، فرانسه (۸۱٫۷ میلیون دلار)، سایر کشورهای آسیایی (۷۹٫۲ میلیون دلار) و روسیه (۷۹ میلیون دلار) هستند. واردکنندگان برتر این ماده شامل چین (۲۶۳ میلیون دلار)، آلمان (۸۸٫۱ میلیون دلار)، ایتالیا (۸۰٫۱ میلیون دلار)، بلژیک-لوکزامبورگ (۶۳٫۷ میلیون دلار) و سایر کشورهای آسیایی (۵۸٫۶ میلیون دلار) می باشند.
• صادرکنندگان برتر پارا-زایلین شامل کره جنوبی (۶٫۰۷ میلیارد دلار)، سنگاپور (۱٫۳۴ میلیارد دلار)، سایر کشورهای آسیایی (۱٫۲۸ میلیارد دلار)، هند (۱٫۱۷B دلار) و ایالات متحده (۷۲۸ میلیون دلار) هستند. واردکنندگان برتر پارا-زایلین چین (۹٫۶ میلیارد دلار)، سایر کشورهای آسیایی (۱٫۰۱ میلیارد دلار)، مکزیک (۷۸۴ میلیون دلار)، هند (۷۷۳ میلیون دلار) و اندونزی (۶۹۰ میلیون دلار) هستند.

منابع:

• https://oec.world/en/profile/hs92/290241/
• https://oec.world/en/profile/hs92/290243/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Xylene